GROETEN UIT WESTERBORK

Je mag natuurlijk nooit vergelijkingen maken met WOII. Maar als men vraagt: ‘Hoe was het bij jullie thuis toen je puber was?’, kan ik alleen maar antwoorden: ‘In Westerbork was het gezelliger.’

Mijn vriend Henk was 14 jaar toen zijn ouders tegen hem zeiden: ‘Zoek jij maar een baas.’ Henk: ‘Je werd thuis gedoogd.’ Ik zei: ‘Ik kreeg vanaf mijn 13e de passieve-agressieve boodschap: ‘Wanneer rot je nou eindelijk op.’ Als er op mijn 15e een Blijf-Van-Mijn-Lijfhuis voor kinderen had bestaan, was ik daar naar toe gevlucht en had ik gezegd: ‘Ik wil nooit meer terug naar die vrouw. Ik weiger in één huis te wonen met die vrouw.’

Ik groei nog liever op in een weeshuis.

Maar je kon als kind geen kant op. Ik werd niet mishandeld. Dan zou het duidelijk zijn geweest. Maar ik was nooit goed genoeg. Mijn moeder was altijd ontevreden. Mijn ouders hadden uitsluitend kritiek. 

Mijn ouders hadden een steeds langere lijst met voorwaarden en zelfs als je daar aan voldeed, vonden ze nog wel iets om je over af te zeiken.

Nooit een compliment, geen enkele interesse in mijn leven, totale onverschilligheid wat mijn gevoelens betrof. Enige aanmoediging? Laat me niet lachen. 

Ik moest niet zeuren want mama had het zo zwaar met haar grote gezin en papa moest zo hard werken en was zo belangrijk.

’Jij overdrijft altijd zo’. ‘Wat zit je nou weer te zeuren.’ ‘Stel je toch niet altijd zo aan.’

Zo was de sfeer thuis vanaf mijn 13e tot mijn 20e. Iedereen heeft weer andere herinneringen. Ook al kom je uit het zelfde gezin. Mijn zus die anderhalf jaar ouder is, noemt die tijd: ‘De hel. Een nachtmerrie.’

Ik vind het helemaal niet erg dat ouders fouten maken. Zolang het bespreekbaar is en mijn gevoelens aan bod komen. Als mijn ouders hadden gezegd: ‘Kind, ik wist niet dat je je zo rot voelde. Ik vind het zo erg voor je. Je bent door dat grote gezin tussen de wal en het schip terecht gekomen. Dat was helemaal mijn bedoeling niet. Kun je me vergeven? Hoe kan ik het goed maken‘ Dan zou ik gelijk gezegd hebben: ‘Zand er over. Je bent vergeven. Geen probleem. Ik wilde alleen gehoord worden. Dat is alles.’ 

Maar dat werd me niet gegund. De situatie was onbespreekbaar. Ik kreeg alleen nog meer verwijten. Ik moest niet zeuren want ik had een dak boven mijn hoofd gehad, kleren aan mijn lijf en eten op mijn bord. 

Gezellig aardappels poffen in kamp Westerbork

Een vriendin vroeg eens: ‘ Wat voor advies zou je je jonge zelf nu geven?’. Ik zei: ‘Mijn bek opentrekken. Het niet meer pikken. De hele boel kort en klein slaan. 

Mijn moeder had de gewoonte als de les een uur later begon en ik kon uitslapen, om te gaan stofzuigen en tegen mijn slaapkamerdeur te bonken. Gewoon om te treiteren. Ze gunde me geen seconde rust. Zij was niet gelukkig en dan zorgde ze ervoor dat iedereen ongelukkig was. Ik had uit mijn slaapkamer moeten komen, haar een rotschop moeten geven zodat ze van de trap af donderde. En daarna de stofzuiger achter haar aan gooien. En hopen dat ze haar nek had gebroken. En niet de ambulance, de dokter of het ziekenhuis bellen. Gewoon terug in mijn kamer. Zoek het maar uit. Laat mijn vader maar eens met een oplossing komen. Het is niet mijn probleem. Eindelijk rust.’

In Westerbork was het toch echt gezelliger. 

MIJN EILAND 26 mei 2023

 

Mijn achtertuin

Eigenlijk hebben Missy en ik de Monte Gordo routine, zo goed en kwaad als het ging, volgehouden na de vakantie.

We wandelen naar het Diemerpark tot de stappenteller 5000 stappen aangeeft en draaien dan om. Meestal vergeet ik mijn telefoon. Maar vandaag had ik hem op zak en aan het eind van het pad hoorden we toch een gekwaak. Kikkers. ‘Even inspecteren’, zei ik tegen Missy en sloeg een smal zijpaadje in. Dat leidde uiteindelijk naar een plas. Een meertje. Vol gelukkige kikkers. Het riet was te hoog om de groene lieverds te zien. Ze klonken vrolijk en ik zag geen reiger in de buurt.

Op de terugweg kwamen we nog wat grote honden tegen die Missy’s richting op galoppeerden. Ik blijf altijd rustig staan en spreek het bakbeest kalmerend toe. Tot nu toe is het altijd goed gegaan. Zou zo’n grote hond Missy grijpen, dan krijgt hij een dreun op zijn kop met een blik hondenvoer dat ik als wapen bij me draag.

We liepen langs de school waar opgewonden kinderen in bussen stapten. Schoolreisje! Weet je nog wel vroeger? Schoolreisje, zo opwindend.

We deden wat boodschappen in het winkelcentrum en liepen daarna de brug over naar ons huis. Zal je net zien. Ik had mijn handen vol met boodschappen en Missy. Dus in kon geen foto maken van de oudere jongere Solexclub die ons tegemoet reed. Zeer serieus kijkende grijsaards met helmen op een Solex.

Ik moet een volgende keer het fototoestel op mijn buik laten hangen en zo de leukste plaatjes schieten van hobbyisten en andere rare vogels.

ZALM EN HERSENS

Ken je dat? Gestoord eten? Twee ijsjes en vier gevulde koeken naar binnen werken en niet weten waarom. Volle maan? Een vervelende ontmoeting, hormonen? Of gewoon een te laag bloedsuikerspiegel. 

Het gebeurt gelukkig niet zo vaak maar als ik zo’n episode heb kan ik niet meer verstandig of helder nadenken. Vaak raak ik ongelooflijk geïrriteerd. Het is maar goed dat ik geen auto rijd want in die gemoedstoestand kun je je zomaar in een ‘road rage’ bevinden.

Enfin, het enige dat je kunt doen is het uitzitten, veel water drinken. En zorgen dat je uitsluitend gezonde voeding in huis hebt.

Wat altijd werkt is zalm. Met zilvervliesrijst en een lofsalade. Of met een mix van broccoli en bloemkool. En verdomd, ik werd vanochtend wakker en het volgende stukje vloeide uit mijn pen. Geen hoogdravend essay, geen ingewikkelde historische vergelijkingen. Gewoon, een stukkie. Waarvan mijn FB-Vrienden zeggen: ‘Mag ik hem delen?’. Nou en of. Eindelijk weer lezers.

Jimi Hendrix huurde Ringo’s appartementje in de jaren 70

GENERATIEDINGETJE

Ik woonde eind jaren 80 begin jaren 90 op Wittenburg en deed mijn boodschappen bij de lokale Dirk van der Broek. Daar werkte de beste kassière van Amsterdam. De streepjescode was nog niet uitgevonden en haar vingers toetsten razendsnel de prijs van het product op de kassa. Daarnaast was ze altijd goed gehumeurd en zat vol grappen grollen. Eventuele conflicten loste ze met een glimlach op.

Ik hoorde met leedvermaak dat er ongelooflijk gesjoemeld wordt met de zelfscanner. Als ik boodschappen doe wil ik er niet voor werken. Ik zet mijn spullen op de loopband en hang aan mijn karretje als de kassière scant. 

Wat een ongelooflijk geestdodende baan. Boodschappen scannen. Geen hersenactiviteit te bespeuren. Betaal je met cash dan geeft het winkelmeisje je een hand vol wisselgeld. Je hoeft voor dat werk niet te kunnen rekenen of tellen. AH op IJburg heeft nog maar één kassa. De rest is zelfscan. Je bent bijna een paria als je met echt geld betaalt. Ook in Portugal. ‘Heeft u geen bankpasje?’. 

Het liefst wil AH al het personeel elimineren en alleen scholieren inhuren om de vakken te vullen.

Ik dacht altijd: ‘Het zal wel aan mij liggen dat ik de muziek van tegenwoordig alles behalve opwindend vind.’ Maar dat is niet zo.

Musicus, muziekkenner en producent Rick Beato laat op zijn YouTube kanaal horen hoe complex de composities uit onder andere de jaren 70 waren. Hij laat de verschillende instrumenten apart horen, los van het hele nummer. De zang, het koor. Ingenieuze soundeffects. In veel nummers hoor je de drums of de zang dubbel. Dat is niet copy+ paste. De drummer speelt zijn partij twee maal en dat wordt samengevoegd zodat je een totaal origineel geluid krijgt.

Tegenwoordig, vertelt Rick Beato, zijn de technische mogelijkheden zo groot, dat alles met een computer gedaan wordt. De zielloze drummachine. Geen enkele complexe compositie waarvan je achterover slaat. Het is vlak en plat. Het is niet voor niets dat kinderen fan zijn van Jimi Hendrix en Bob Marley. Het is ook niet voor niets dat er meer LP’s verkocht worden dan cd’s. 

De mens wordt, waar het maar kan, weggezuiverd. Waarom een orkest inhuren als de computer een orkestachtig geluid kan voortbrengen?

Verder zijn de technologische mogelijkheden van nu een zegen. Ik kan met een plat voorwerp in de vorm van een tablet en met draadloze oordopjes luisteren naar alle verfijnde details van een Billy Holiday opname. Elke nuance van haar unieke stem komt anno 2023 mijn rechter- en linkeroor in. Alsof ik aanwezig ben in de studio.

Misschien is het een gat in de markt: een winkel met een ouderwetse kassa en een kassière die weet hoe je wisselgeld moet teruggeven. ‘Dit is vijf, dit is tien. En tien maakt twintig.’

En achterin de zaak een dj die plaatjes draait.

ADOLF, WAT KUN JE MOOI SCHILDEREN

 Afgelopen zondag hadden we weer conversatieles Portugees. Ik had vreselijk mijn best gedaan. Ik had zelfs naar YouTube filmpjes zitten kijken: tot 100 tellen in het Portugees.

Als ik de lesjes van DuoLingo doorneem, ga ik als een speer. Ik herken de woorden en de vervoegingen van de werkwoorden. Maar dat is op schrift. En je weet waar het lesje over gaat. Deze keer: lichaamsdelen. Hij heeft pijn aan zijn linker elleboog.

Praten is anders. Dus Vriendin M en ik deden de korte conversaties uit Meester Kees’ lesboek voor vakantiegangers.

Uit de comfort zone en we zien wel waar het schip strandt.

De ene keer was ik een klant in een hotel. De andere keer een toerist die vraagt waar het station is.

Ik vond toch wel dat ik het redelijk deed vergeleken bij het begin. ‘Ik ga vooruit’, zei ik. Niemand antwoordde.

Moet je mij hebben. Ik was natuurlijk een hopeloos geval maar dat durven geen van tweeën te zeggen. 

Ik mailde vriendin M en schreef dat ik nog het meeste aan die korte gesprekjes heb. Want de uitspraak van het Portugees is de grote valkuil. 

‘Ik kom wel even langs’, zei M. Dus vanmiddag kwan ze aanzoeven op haar elektrische fiets. We hebben alle uitspreekregels door genomen. M. moedigde me aan: ‘Zeg dat nog eens. Denk er aan een dikke L en de o is een oe.’ Dan herhaalde ik de zin en toen begon M. te zingen: ‘I think she got it. By George she’s got it.’

En toen zei ze: ‘Ik wil je graag een compliment geven.’ Een last viel van mijn schouders. Een compliment. Misschien gaat het me lukken.

Ik denk dat complimenten de wereld kunnen redden. Geef die Poetin toch eens een compliment. Zeg eens wat aardigs tegen je boze buurvrouw. Reageer op agressie met een compliment.

Ik geloof niet dat die methode eerder is gebruikt. Diplomatie, zal dat wel zijn. Altijd vriendelijk, geduldig maar met wel strak de touwtjes vast, Geef gelijk een compliment. Ze weten niet wat hen overkomt en overdenken hun hele leven met de stomste beslissingen. Uit een soort wraak omdat nooit iemand iets positiefs heeft gezegd.

‘Adolf, wat kan je toch prachtig schilderen. Daar moet je echt mee doorgaan.’

Het is natuurlijk te saai voor woorden. Er zit geen dynamiek in. Geen ziel. En toch zou ik zeggen: ‘Ik doe het je niet na, Adolf. Wat is je volgende schilderij waarop werkelijk niets gebeurd.?’ Sarcasme begrijpt hij toch niet.

Tips van Bob Ross

Een beetje losser schilderen, Adolf. Vrolijke bomen en hier en daar een konijntje.

PRO LIFE

 

Ik zat in de wachtkamer van het AMC, nu het UMC. Er lag een verkreukelde Libelle. En een of ander eng gristelijk blad dat uitsluitend over abortus ging. Hoe blij ze waren dat in verschillende staten in Amerika de abortuswetten gewijzigd worden. En dat er nu 10 jaar gevangenis op staat.

Ik kan daar zo godvergeefme kwaad om worden. Alsof er iemand voor zijn lol een abortus ondergaat. Natuurlijk moet je ongewenste zwangerschappen zoveel mogelijk voorkomen. Daarom is de anti-conceptiepil zo’n doorbraak. Voordat die ontwikkeld was had je allerlei onbetrouwbare methodes. Voor het jaar 1965. Abortus was illegaal dus vrouwen gingen uit wanhoop naar onbetrouwbare figuren die met breinaalden een abortus probeerden op te wekken. Of vrouwen lieten zich van de trap vallen.

Leven we eindelijk in een beschaafde wereld waarin, hopelijk, elk kind dat geboren wordt gewenst is. Draaien die schijnheilige gelovigen de tijd weer terug. Oftewel De Nieuwe Achterlijkheid.

Het erge van die pro-life types is niet alleen dat ze staan te demonstreren bij abortusklinieken en vrouwen bespugen. Af en toe wordt er ook een arts vermoord. In Amerika.

Maken diezelfde gristelijken zich druk wat er met het geboren kind gebeurt? Huiselijk geweld schijnt erger te zijn dan ooit. Hoeveel kinderen worden er niet mishandeld. En die zwijgen want kinderen zijn nu eenmaal loyaal ten opzichte van hun ouders. Zo groeien ze op. Emotioneel zwaar beschadigd. Geen gristen die dat een probleem vindt.

En uiteraard wordt alles dat er in Amerika gebeurd juichend overgenomen door Nederlanders. Hoera, we draaien de klok terug. Baar het kind van je verkrachter maar.

Ik vind het zo schandelijk. Als je zo’n blaadje leest, ga je over je nek. Zo begaan met het ongeboren kind. Het geboren kind zal ze worst wezen. De hoogmoed van die mensen die namens God spreken.  Die gaan hopelijk linea recta naar de hel. Als die zou bestaan.

SHAMPOO EN CONDITIONER

Ze stonk, onze Missy. Het werd tijd voor een bad. Ik knip haar tegenwoordig ook zelf. Het geld dat we uitsparen gaat naar een vliegticket voor Missy.

Na het föhnen ging ze als een gek door het huis sprinten.

Nu alleen haar nageltjes nog knippen.

Ik zag iemand die zijn hond in een hangmat had gelegd. Op ooghoogte. De pootjes van de hond hingen zijwaarts. Ideaal voor nagelknippen want daar hebben honden en katten een hekel aan.

Toen Missy nat was bleef er weinig van haar over. Ze is eigenlijk een afro op vier pootjes.

Ik vind honden tegenwoordig zo leuk. Echte kameraadjes.

Missy en haar vriendjes. De bejaarde chihuahua’s zijn gek op haar.

MIJN VADER

 Mijn zusje vertelde laatst over een gesprek tussen mijn ouders dat ze toevallig opving. Hoe lang geleden zou dat zijn geweest? Veertig jaar geleden op z’n minst. Het ging over hun zaterdagse wip. Daar had mijn moeder geen zin in. ‘Neem maar een jonge vrouw’, zei mijn moeder. ‘Als dat zou kunnen’, had mijn vader toen gezegd. Ik werd daar ineens zo pissig over.

Na vier kinderen en een heks als schoonmoeder was mijn moeder nog fris en fruitig

Nu pas weet ik wat de juiste reactie op die onverkwikkelijke dialoog zou zijn geweest. Ik zou tegen mijn vader hebben gezegd: 

‘Kijk naar die vrouw. Die heeft zes kinderen gebaard. Zes keer uiteen gereten. Ze heeft een abortus moeten ondergaan. Op haar 40 e werden alle tanden en kiezen uit haar mond getrokken. En een kunstgebit geplaatst op de wonden. Terwijl jij voor je werk aan het reizen was. En ze zette wel elke avond een warme maaltijd op tafel. Na alles wat ze heeft meegemaakt krijgt ze ook nog eens als een trap na de overgang over zich heen. En nu zit jij te zeiken over je zaterdagse wip. En dat je best wel een jonge vrouw zou willen hebben. Wees verdomme eens een keertje tactisch en denk niet alleen aan je eigen behoeftes. Dan ga je maar naar de hoeren, idioot.

Zeg eens wat aardigs tegen je vrouw. Verwen haar eens. Neem haar een weekendje mee weg. Misschien dat ze dan zin krijgt. Die vrouw is gesloopt en je ziet het niet eens. Moet ik dan verdomme alles uit leggen. 

Een paar jaar later en het gezin begint zijn tol te eisen.

Wat jammer dat ik toen niet voor mijn moeder opgekomen ben. Die kerels kunnen zo ongelooflijk egocentrisch zijn. Jezus man! Zeg eens wat aardigs.

MIJN MOEDER

 Ik heb mij van jongs af aan omringd gevoeld door sterke vrouwen. Mijn moeder, de koningin en Annie M.G. Schmidt. En ook dankzij het korfballen dat mijn ouders deden, wist ik niet beter dat man en vrouw gelijkwaardig waren. Ik had eerder medelijden met mannen die naar kantoor moesten terwijl de vrouwen lekker thuis konden blijven en naar de radio luisteren. En met de buurvrouw kwekken.

Later, toen ons gezin uit zijn voegen groeide, was het niet meer leuk thuis. En door de verkeerde middelbare school te kiezen, werd ik ineens 50 jaar terug in de tijd gegooid. Autoritaire klootzakken als docent en de jongens werden serieus genomen. De meisjes niet. Ik wist niet wat me overkwam.

Mijn moeder was niet te genieten wat ik haar altijd zeer kwalijk heb genomen; er was geen plek waar ik me gewaardeerd voelde. Op school kende niemand mijn naam. En mijn moeder had de passieve-agressieve houding die stilzwijgend zei: ‘Wanneer rot je nou eens op.’

Vandaag dacht ik aan mijn moeder meer als slachtoffer van de tijd. Een moeder met zes kinderen heeft geen eigen leven. Net toen de oudste de deur uit ging, werd de jongste geboren en kon mijn moeder weer opnieuw beginnen.

Mijn vader maakte ondertussen carrière, kreeg lof toegezwaaid, hij was de rechterhand van de minister en kreeg lintjes van de koningin. Het lichaam van mijn moeder was 6 keer uiteen gereten. Haar gebit ging naar de kloten. En op een dag kwam ze tandeloos thuis, alles was in één keer getrokken, er werd gelijk een kunstgebit op die wonden gelegd. En de kinderen vroegen: ‘Wat eten we vanavond.’ Jaar in jaar uit voor 6 kinderen zorgen, altijd een warme maaltijd, kleren wassen, bedden opmaken en ga zo maar door. Wat een sleur. En wat kreeg mijn moeder? Niets. Helemaal niets.

Zo had zij haar leven niet voorgesteld. Als ze had kunnen kiezen, zouden twee kinderen voldoende zijn geweest en had ze een baan als monteur in een garage genomen. Daar was ze gelukkig van geworden. Aan een auto liggen sleutelen.

Vrouwen werden nooit beloond. Het is te triest voor woorden. De man werd toegejuicht en geprezen. De vrouw kon het vuile werk opknappen en werd niet gezien.

Als kind doe je alles om je moeder gelukkig te zien. Maar het was nooit genoeg. Ik dacht dat het aan mij lag. Zo werkt het brein van een kind. Nu kan ik alleen maar medelijden met haar hebben. 

Nothing has a stronger influence psychologically on their environment and especially on their children than the unlived life of the parent.” – Carl Jung